Deepfake-technologie, een geavanceerde vorm van kunstmatige intelligentie die afbeeldingen, video’s en geluiden manipuleert om realistische maar neppe media te creëren, heeft veel aandacht gekregen in verschillende sectoren. Van entertainment tot politiek, de toepassingen zijn breed en vaak controversieel. Een van de meest gevoelige en potentieel troostrijke toepassingen van deepfake-technologie is in het rouwproces. Het vermogen om een overledene tot leven te brengen via een digitaal alter ego, biedt nieuwe mogelijkheden voor nabestaanden om op een unieke manier afscheid te nemen en herinneringen te koesteren. Maar, dit roept ook ethische en emotionele vragen op.
Hoe werkt Deepfake technologie?
Deepfake-technologie maakt gebruik van neurale netwerken, een subset van machine learning, om patronen in data te herkennen en te reproduceren. Voor het creëren van een deepfake-video van een overledene, worden meestal foto’s en video’s van de persoon ingevoerd in een algoritme dat leert om hun gelaatstrekken, mimiek en stem na te bootsen. Het eindresultaat kan verbazingwekkend realistisch zijn, wat zowel fascinerend als verontrustend kan zijn.
Toepassingen in het rouwproces
Een van de meest directe toepassingen van deepfake-technologie in het rouwproces is het creëren van virtuele reünies. Deze reünies kunnen bestaan uit video’s waarin de overledene ‘levend’ lijkt te zijn, boodschappen uitspreekt of zelfs interactie aangaat met de nabestaanden. Voor veel mensen kan dit een manier zijn om een gevoel van nabijheid en afsluiting te ervaren. Het zien en horen van een geliefde kan helpen bij het verlichten van het verdriet en het versterken van mooie herinneringen.
Interactieve herinneringen
Naast statische video’s kunnen deepfake-technologieën ook interactieve herinneringen mogelijk maken. Denk bijvoorbeeld aan een digitale avatar van de overledene waarmee nabestaanden kunnen communiceren. Deze avatars kunnen worden gevoed met persoonlijke gegevens, zoals dagboeken, e-mails en sociale media, om antwoorden en reacties te genereren die overeenkomen met de persoonlijkheid van de overledene. Dit kan een gevoel van voortdurende aanwezigheid creëren en nabestaanden helpen om hun gevoelens te verwerken door gesprekken te voeren die ze anders niet meer zouden kunnen hebben.
Personalisatie van herdenkingsdiensten
Vlak na het overlijden moet er vaak nog veel geregeld worden. Van grafstenen tot de catering en de herdenkingsdienst. Deepfake kan ook worden gebruikt voor het personaliseren van herdenkingsdiensten. Een video waarin de overledene zelf zijn of haar levensverhaal vertelt of zelfs een laatste boodschap achterlaat voor vrienden en familie, kan een diepe indruk achterlaten en een unieke manier bieden om het leven van de persoon te vieren. Dit kan vooral troostrijk zijn voor degenen die niet in staat waren om afscheid te nemen toen de persoon nog in leven was en dat vervolgens moeten doen bij de grafsteen.
Ethische overwegingen
Hoewel de mogelijkheden van deepfake-technologie in het rouwproces veelbelovend zijn, brengt dit ook ethische dilemma’s met zich mee. De vraag naar toestemming is cruciaal. Het is essentieel dat nabestaanden toestemming hebben van de overledene om hun beeld en stem op deze manier te gebruiken. In veel gevallen kan dit problematisch zijn omdat de overledene mogelijk nooit expliciet toestemming heeft gegeven voor dergelijke toepassingen.
Daarnaast is er het risico van emotionele schade. Voor sommige mensen kan het zien van een deepfake-video van een overleden geliefde traumatisch zijn, vooral als het gebruik ervan onverwacht of ongewenst is. Het kan ook het rouwproces verstoren door een vals gevoel van realiteit te creëren, wat kan leiden tot complicaties in het accepteren van het verlies.
De toekomst van deepfake in rouw
De toekomst van deepfake-technologie in het rouwproces hangt af van de balans tussen technologische vooruitgang en ethische normen. Onder andere in het wetenschapsprogramma Focus van de NTR is te zien dat het potentieel om diepe emotionele troost te bieden groot is, maar het moet met voorzichtigheid en respect worden benaderd. Ontwikkelaars van deepfake-technologie moeten samenwerken met psychologen, ethici en rouwdeskundigen om richtlijnen te ontwikkelen die het welzijn van de nabestaanden centraal stellen.
Bovendien is transparantie van groot belang. Degenen die gebruik maken van deepfake-technologie voor rouwdoeleinden moeten volledig worden geïnformeerd over de mogelijkheden en beperkingen, evenals de mogelijke emotionele impact. Dit kan helpen om realistische verwachtingen te stellen en ervoor te zorgen dat de technologie wordt gebruikt op een manier die bijdraagt aan het rouwproces in plaats van het te compliceren.