Geloof blijft belangrijk in onze omgang met COVID

Paus Franciscus riep onlangs iedereen op om zich te laten vaccineren. ‘Vaccinatie is een daad van liefde, voor jezelf en voor anderen’, zo stelde hij in een speciale videoboodschap. Zijn oproep kreeg wereldwijd media-aandacht. Terecht, want in grote delen van de wereld hebben religieuze leiders nog altijd veel invloed. Maar is een dergelijke oproep ook voor Nederland relevant?

Wereldwijd zijn er inmiddels 1,345 miljard katholieken, volgens de officiële kerkelijke statistieken. Dat betekent dat ongeveer 17,7 procent van de wereldbevolking nu Rooms-Katholiek is. In Nederland noemt 20 procent zich katholiek, blijkt uit een recent onderzoeksrapport van het CBS

. Gezien de status van de paus binnen de kerk, heeft het dus zeker invloed als de paus die twintig procent iets vraagt.

Maar naast de groep katholieken is er nog een andere, zeer belangrijke levensbeschouwelijke groep. Dat is de groep die veertig procent van de bevolking beslaat. De groep die twijfelt, zichzelf soms agnost noemt, maar vooral gelooft in ‘iets’.

Dat ‘ietsisme’ invloed heeft, bleek wel toen het maandblad ‘Happinez’ werd opgericht en meteen succesvol was – terwijl alle andere bladen juist massaal omvielen. Boeddha’s gaan nog steeds als warme broodjes over de toonbank in de Praxis, en je hoeft maar weinig moeite te doen om ergens online te chatten met een medium of helderziende .

Inmiddels noemt nog maar 46 procent zich echt ‘religieus’. Het is met name dankzij immigratie dat het überhaupt nog zo hoog ligt. Als gevraagd wordt wie er zonder enige twijfel gelooft in God, blijkt er zelfs nog maar vijfentwintig procent over. Maar het gaat dan wel over traditionele instituties – dat we weglopen uit de kerk, betekent niet dat we ineens allemaal atheïst zijn geworden.

Nog altijd noemt maar een derde van de Nederlanders zichzelf atheïst, en dat aantal lijkt niet heel hard toe te nemen. We zijn dus niet meer religieus, maar wel spiritueel, als je het zo wil noemen. We luisteren naar andere leiders dan vroeger. Maar de vragen zijn er nog steeds.

En de vaccinatie-vraag is bij uitstek ook een levensbeschouwelijke, ethische of morele vraag. Wie is belangrijker: jij of de ander? Waar word je gelukkiger van: een ‘natuurlijk’ of een lang leven? Wie weet waar het echt over gaat in dit leven: de mysticus of de wetenschapper? En wie bepaalt dat? En zo voort, en zo verder.

Vragen over de werking van het vaccin kan een wetenschapper beantwoorden. Vragen over de toegankelijkheid ervan zijn voor een politicus. Maar vragen over je mens- of wereldbeeld horen daar niet thuis. En die stellen we nog steeds. Dat zijn vragen die de paus kan beantwoorden, en daar vragen we het dus ook aan. Of aan Google, zo bleek onlangs uit onderzoek: naarmate het aantal corona-opnames in ziekenhuizen stijgt, stijgt kennelijk ook het aantal zoekopdrachten naar ‘prayers’.

Kortom, de verscheidenheid is enorm. En invloed heeft het zeker, of we dat nu leuk vinden of niet. Ooit hebben we bedacht dat we, ongeacht of we atheïst, agnost, humanist, ietsist, katholiek of moslim zijn, de vrijheid moeten hebben om te geloven wie we willen geloven.

Dat hebben we niet bedacht omdat we het leuk vinden dat een ander die vrijheid heeft, maar omdat we die vrijheid zelf graag willen hebben. En omdat er anders simpelweg voortdurend oorlog uitbreekt. Met dat geniale inzicht hebben we de basis gelegd voor onze westerse democratie. En door elkaar die ruimte te geven, ontstaat er ruimte om de wetenschap de autoriteit te geven die het verdient.

Ofwel: de oproep van de paus was relevant. Maar ze is dat al helemaal omdat ze ons hopelijk herinnert aan wie we zijn. Een land waarin je je heil mag zoeken bij de paus, paragnosten of bij Google. Een land dat vooral ook intelligent genoeg is om te begrijpen dat het niet aan het RIVM of Rutte is om zingevingsvragen te beantwoorden. Waarin we niet zondermeer mogen ingrijpen in overvolle kerken, ook al zijn die nog zo vervelend. Waarin we mensen die gekke stukjes schrijven in principe altijd de mogelijkheid geven om te pinnen.

Hopelijk herinnert die oproep ons eraan waarom we liever last hebben van elkaar op die manier, dan dat we moeten leven zoals de gemiddelde Afghaan. Of de gemiddelde inwoner van een communistisch land. In een westers land, waarin kerk en staat gescheiden zijn, mag een ander zijn of haar mening daarover in beginsel niet via de wet opleggen. Als we dat niet meer snappen, hebben we een nog veel groter probleem dan corona ooit kan zijn. Hopelijk zegt de paus daar ook nog eens iets over.