"Het versterken van het immuunsysteem is veel effectiever in het voorkomen van infecties dan alle maatregelen"
Sinds de uitbraak van het coronavirus hebben we ons voornamelijk aan maatregelen moeten houden. Maar waarom heeft het immuunsysteem niet of nauwelijks in de spotlight gestaan? Ook Carla Peeters, gepromoveerd in immunologie en nutrition & lifestyle expert, is van mening dat er te weinig aandacht voor het versterken van het immuunsysteem is geweest. We lopen volgens haar achter op de feiten. “We hebben een optimaal werkend immuunsysteem nodig voor minder besmettingen door een natuurlijke afweer en een goede respons op vaccins.” Dit keer in de rubriek Een ander geluid een basis les in immunologie en leefstijl.
Laten we beginnen met wat immunologie betekent. Het immuunsysteem beschermt ons via verschillende verdedigingsmechanismen. Wanneer het immuunsysteem niet goed functioneert kan het resulteren in ziekten, zoals auto-immuun ziektes, allergieën en kanker. Het immuunsysteem kan mogelijk ook betrokken zijn bij metabole ziekten (stofwisselingsziekten), hart- en vaatziekten en neurodegeneratieve ziekten, zoals Alzheimer. Het immuunsysteem kunnen we onder verdelen in het innate immuunsysteem en het adaptieve immuunsysteem.
Het innate en het adaptieve immuunsysteem
Het innate
immuunsysteem is het eerste en niet specifieke verdedigingsmechanisme. Het houdt alle potentiële ziekteverwekkende organismen tegen. “Dit systeem wordt gevormd door fysieke barrières, zoals huid, speeksel en slijmvliezen. In die slijmvliezen zitten cellen (macrofagen, neutrofielen, basofielen en mestcellen) die stofjes uitscheiden waardoor virussen kapot worden gemaakt en door deze cellen worden opgeruimd. In veel gevallen is dit voldoende om een pathogeen (een ziektekiem) of lichaamsvreemde stof tegen te houden. Als er te veel druk op dit immuunsysteem komt te staan, wordt er door geschakeld naar het tweede verdedigingsmechanisme, het adaptieve immuunsysteem.”
Het adaptieve
immuunsysteem is het tweede verdedigingsmechanisme. Cellen uit het innate
immuunsysteem presenteren de stukjes van het pathogeen of lichaamsvreemde stof aan B cellen en T cellen van het adaptieve
immuunsysteem. “Zowel B als T cellen worden geactiveerd. De B cellen zorgen voor het vrijkomen van antistoffen. De gevormde antistoffen bewegen zich vrij in het bloed en kunnen vreemde pathogenen binden. Het pathogeen –antistof complex wordt daarna door onder andere macrofagen afgebroken en opgeruimd. Er zijn ook T cellen die zich direct richten op pathogenen die in cellen zijn binnengedrongen. Zij kunnen helpen deze geïnfecteerde cellen te vernietigen en anderzijds de antistof respons door B cellen te versterken en ook weer in toom te houden.”
De B en T cellen kunnen zich ontwikkelen tot geheugen cellen. Deze cellen worden bij een volgende infectie veel sneller geactiveerd dan bij een eerste infectie. “Het geheugen zorgt voor een verhoogde respons aan antistoffen vaak met een sterkere binding aan een eiwit van het pathogeen en een bredere respons tegen meerdere stukjes van het eiwit (epitoop). Hierdoor wordt de kans groter dat de ziekteverwekker effectief en snel wordt opgeruimd. Dit zie je terug bij natuurlijke infecties en ook vaccinaties. De kans dat je ziek wordt door een infectie neemt af.”
Wat kunnen we doen om ons immuunsysteem te ondersteunen?
Zestig tot zeventig procent van de cellen van het immuunsysteem bevinden zich in onze darmen en zijn verbonden met de darmflora. Een gezonde bacteriële flora in darmen, huid en slijmvliezen is belangrijk voor een goed functionerend immuunsysteem. Welke keuzes kunnen we zelf maken om onze flora en daarmee ons immuunsysteem te ondersteunen? “Gezonde voeding en leefstijl. Het is bekend dat de darmflora wijzigt als we anders gaan eten en minder bewegen. Van beide is sprake geweest tijdens de lockdowns. Tijdens een langdurige lockdown is het veel lastiger om ons daar aan te houden. Als we ons vervelen of spanning ervaren, gaan we juist voeding consumeren die minder gunstig is voor het immuunsysteem. Omdat sportactiviteiten in de winter maanden gesloten werden, wordt er ook minder bewogen. Een kwart van de Nederlanders is aangekomen tijdens de coronacrisis, met een gemiddelde van 5,6 kilo.”
Haar advies is om 200-300 gram groenten per dag te eten, 1 a 2 stuks fruit en maximaal vijf glazen alcohol verdeeld over de week. Tel hierbij op dagelijks 30 minuten wandelen in het zonlicht voor de broodnodige beweging energie, warmte en vitamine D. “Als je onvoldoende vitamine D aanmaakt of op andere manieren binnenkrijgt, verlopen allerlei processen niet of minder goed in het lichaam, waaronder de activiteit van immuun cellen. Ik kreeg vroeger levertraan druppels, daar hoor je niemand meer over. In 2018 besloot minister Bruins om de vergoeding voor vitamine D uit de basisverzekering te halen. De Gezondheidsraad heeft nog niet besloten om vitamine D terug op te nemen in de basisverzekering terwijl dit tot veel besparingen kan leiden.”
"Een voorjaarsdip heeft vaak met een tekort aan vitamine D en zonlicht te maken"
Mensen die tijdens de eerste golf van de coronacrisis op de IC belandden, waren voornamelijk mensen met overgewicht, diabetes type 2 of hart en vaatziekten zoals een te hoge bloeddruk. “Bij de tweede golf waren het vooral allochtonen. Mensen met een donkere huidskleur maken veel moeilijker vitamine D aan. We hebben het vaak niet in de gaten dat we een tekort hebben.” Wat zijn de klachten bij een tekort? “Oververmoeid, prikkelbaar, depressie, verminderd denkvermogen, er zijn best veel klachten waar vitamine D bij betrokken is. Als er een te lage concentratie aanwezig is in het lichaam, gaat het zelf kiezen waar het voor ingezet wordt om te overleven. Het immuunsysteem kan dan vertraagd of minder effectief gaan functioneren waardoor ziekteverwekkers zich kunnen vermeerderen en gemakkelijker kunnen binnendringen. Een voorjaarsdip heeft vaak met een tekort aan vitamine D en zonlicht te maken. De zon is heel belangrijk voor ons om te overleven.”
Inmiddels blijkt uit vele onderzoeken dat vitamine D een zeer belangrijke rol speelt bij een goed functionerend immuunsysteem om het SARS-CoV-2 virus in toom te kunnen houden. Dit was al veel langer bekend voor andere bovenste luchtweginfecties zoals het influenzavirus. Overigens geldt dat ook voor vitamine C, nog zo’n vitamine waar volgens Carla te weinig aandacht voor is geweest. “Hoge concentraties van beide vitaminen kunnen zelfs de ernstige vorm van Covid19 Acute Respiratory Distress Syndrome
verminderen.” Preventief vitamine D 2000 IE voor jongeren ouder dan 16 jaar en volwassenen en bijvoorbeeld tenminste dagelijks een appel met schil vanwege vitamine C in combinatie met gunstige flavonoïden en gezonde bacteriën op de schil, aldus Carla. “Eventueel met wat extra vitamine C. Voor jongere kinderen kan de dosis in verhouding aangepast worden. Voor ouderen en mensen met chronische ziekten zijn mogelijk tijdlelijk een hogere dosis nodig.”
Het belang van vitamine C en D om ernstige vorm van Covid 19 te voorkomen
Vanaf het begin van de pandemie heeft Carla bij verschillende media, zoals NPO1, Trouw, Brabants Dagblad, HP De Tijd en ook naar politici, VWS en via VNONCW-MKB Nederland aan het OMT het belang van onder andere vitamine D en vitamine C om de ernstige vorm van Covid19 te voorkomen en ook als extra ondersteuning bij de behandeling aangedragen. “Inmiddels wordt voor deze visie zowel nationaal als internationaal door medici en andere wetenschappers aandacht gevraagd. Tweehonderd wetenschappers en medici hebben bij regeringen wereldwijd de rol en het belang van vitamine D in relatie tot een SARS-CoV-2 infectie/besmetting onder de aandacht gebracht. In Engeland hebben recent tweehonderd artsen vitamine C als behandeling voor Covid19 aangedragen. Minister van Ark heeft op 27 februari 2021 een brief naar de kamer gestuurd dat vitamine D en C gebruikt kunnen worden als adjuvant in de behandeling van Covid19. Klinisch onderzoek met vitamines D en C in dit verband wordt door ZonMW gefinancierd.” In februari heeft DSM in samenwerking met een Australische organisatie Bioclinic een nieuwe vorm van vitamine D, calcifediol, op de markt gebracht. Spaanse artsen bereikten met deze vorm van vitamine D zeer goede resultaten voor het herstel van patiënten met ernstige Covid19.
Alleen met vitamine D en C kom je er niet, want het gaat er volgens Carla om dat mensen zich beseffen dat voeding en leefstijl het belangrijkste zijn voor een sterk immuunsysteem en bacteriële of virale infecties te voorkomen. “Het vraagt om leiderschap over je lichaam, dus meer verantwoordelijkheid nemen. Wat kan ik doen om mijn lichaam gezond te houden? Een groeiend aantal mensen beseft dat dit belangrijk is, maar hier is jarenlang weinig aandacht voor geweest. Wat ik lastig vind, is dat door de druk en angst door lockdowns, gesloten scholen en sportvoorzieningen, verlies van arbeid, en de maatregelen van het afgelopen jaar, mensen juist verkeerde keuzes maken.”
Gezonde voeding en leefstijl
Het versterken van het immuunsysteem door gezonde voeding, leefstijl en extra vitamine D (in de zomer door blootstelling van de huid aan zonlicht) en vitamine C, Magnesium en in geval van een verkoudheid Zink is veel effectiever in het voorkomen van infecties dan alle maatregelen van mondkapjes tot een testsamenleving, aldus Carla. “Bovendien kan op deze manier zonder maatregelen de mentale en psychische gezondheid weer een boost krijgen. Bovenal ontstaat er ruimte voor herd immunity
en kunnen nieuwe virusvarianten andere bacteriën en virussen in toom gehouden worden."
Sneltesten zijn volgens haar niet geschikt om mensen zonder klachten te testen. "Bij een lage prevalentie kan het zijn dat slechts 25 procent van de positieve uitslagen écht positief zijn. Bij een zelftest wordt dit op 10 procent geschat. En een negatieve uitslag betekent niet dat met zekerheid gezegd kan worden dat iemand geen infectie heeft. Er zijn dus valse positieven en valse negatieven. We hebben de eerste maanden van 2021 al een miljard euro betaald om veelal mensen en kinderen zonder klachten te testen. De testen zijn daar niet voor geschikt. En nu wordt getest zodat mensen weer naar het casino of een feestje kunnen, terwijl die testen onbetrouwbaar zijn. Ook in Engeland zien ze nu in dat dit nergens opslaat. We weten niet wat we aan het doen zijn. Gelukkig hebben vorige week ook enkele ziekenhuizen en zorgverzekeraars een brandbrief naar het kabinet geschreven dat het beter is de investeringen voor een testsamenleving te investeren in een betere voeding en leefstijl.”
Coronavirus is seizoensgebonden
Een extra opsteker van de lente is dat we qua virussen tijdens dit jaargetijde in een gunstige periode zitten, want het coronavirus is seizoensgebonden. Dat betekent dat het vanaf april/mei steeds minder aanwezig zal zijn en het voor minder besmettingen zal zorgen. “Het gaat nu afnemen door het weer. Na de eerste golf is de infectiegraad de hele zomer laag geweest, omdat de temperatuur te hoog was. Mensen gaan weer meer naar buiten en meer bewegen in de zon en krijgen zo een betere conditie en meer plezier. Hierdoor gaan we gezonder eten, krijgen we meer vitamines binnen en minder stress en dit alles helpt in een afname van het aantal besmettingen. Daarbij is een zo min mogelijk gebruik van mondkapjes en desinfectans verstandig omdat deze bij veelvuldig en langdurig gebruik de natuurlijke flora en dus het immuunsysteem verzwakken en juist besmettingen bevorderen.”
