"Ik ben nooit een psychiatrisch patiënt geweest. Het is me aangepraat"

Wijsheid is niet hetzelfde als kennis hebben, aldus Ewout Kattouw. “Je kan veel kennis hebben over een onderwerp, maar dat wil niet zeggen dat je daarmee iemand tot hulp kan zijn.” Hij schreef het boek ‘Wie is er nou eigenlijk gek?’ over zijn psychisch lijden dat onnodig 23 jaar lang duurde, mede door foute diagnoses vanuit GGZ en overmedicatie. Een ding weet hij na het schrijven van zijn boek heel zeker. “Ik ben een hele normale Nederlandse man, er is niks mis aan mij. Dat is nog wel de meest waardevolle les van het schrijven van mijn boek.”

Op de vraag welke insteek dit interview mag hebben, antwoordt Ewout met “psychisch lijden”. “Wat is nou eigenlijk psychisch lijden en wat helpt nou het beste? Mijn boek gaat daar ook wel over, naast pillen en de interviews die ik gedaan heb. Maar wat moeten we daar als samenleving mee? Mensen lopen psychisch vast, en dat gebeurt steeds vaker. Die komen vervolgens in een systeem terecht, maar dat systeem helpt vaak helemaal niet goed. Vaak herstellen mensen desondanks de GGZ, niet dankzij.”

Ewout spreekt uit ervaring als hij het over psychisch lijden heeft. Als hij terugblikt op de tijd waarin dit lijden aan het licht kwam, was dit rond zijn puberteit. “Het had met een aantal knelpunten in mijn leven te maken, die je transities zou kunnen noemen. In mijn geval was dit de transitie van kind naar jongvolwassene. Dat was een veranderproces waar iedereen in terechtkomt. Net als dat je fysieke groeipijnen hebt, waarbij je benen zeer kunnen doen, zo zijn er ook psychische groeikrampen. Gevoelens van frustratie, angst, somberheid en boosheid. Dat kan je psychisch lijden noemen.”

Het was voor hem een fase waarin hij op zoek was naar wie hij was, naar zijn weg in het leven en waarin hij zichzelf leerde kennen. Hij liep rond met vragen als “Wie ben ik eigenlijk en wat is mijn gebruiksaanwijzing? Waar ben ik goed in? Waar liggen mijn grenzen en mogelijkheden? Wat is mijn identiteit?” Als je daar niet zo goed uitkomt, vervolgt Ewout, dan kan je knel komen te zitten. Rond zijn zeventiende wist hij: hier moet ik iets mee. “Ik had behoefte aan praten, gewoon met iemand in gesprek gaan. Ik zocht een stukje begeleiding, een coach, iemand die mij mee kon nemen op weg. Maar wat ik van de huisarts kreeg, was een pil.”

Ewout kreeg 22 diagnoses (DSM categorisaties) en 40 verschillende medicijnen. En hij is niet de enige, zo blijkt uit de vele reacties die hij sinds de lancering van zijn boek krijgt van mensen met verglijkbare ervaringen. “Er zijn veel mensen die vastlopen, een burn-out krijgen of een scheiding meemaken. Dan gaan mensen naar een arts en krijgen ze antidepressiva. Dan denk ik: jongens, we moeten mensen de ruimte geven om vast te lopen en ze daarin ondersteunen. Waarom benaderen we het meteen medisch en drukken we er een stempel op? We moeten deze mensen ondersteunen om hun weg te vinden.”

Toen Ewout zijn eerste medicatie kreeg van de huisarts lukte het hem niet meer om te praten. “Ik had last van nare bijwerkingen, maar het is eigenlijk gewoon de werking van de medicatie. Die pillen deden dingen met mij waardoor ik in een andere staat van zijn kwam. Een gesprek van hart tot hart was niet meer mogelijk.” Er volgden nog 23 jaar, waarin er geen jaar voorbij gig zonder aanpassingen. Ewout kreeg ofwel een ander middel, of een dosis verandering of een pil erbij. Inmiddels is hij 3, 5 jaar vrij van psychofarmaca. “Ik heb daarna nog een jaar lang hartmedicijnen geslikt vanwege een ernstige hartkwaal. We vermoeden dat het door alle medicatie komt.”

Zijn emotionele belevingswereld komt steeds meer terug, sinds hij is gestopt. Ewout heeft weer momenten dat hij iets voelt, dat hij zich verbonden voelt met de wereld en de mensen om hem heen, en de natuur. “Ik voel weer connectie.” Als hij terugkijkt op zijn psychisch lijden, en hoe dat begon, was het eigenlijk niet meer dan een worsteling, en een fase van groeipijn. “Dat is vervolgens in het medische circuit terechtgekomen en is volledig geëscaleerd. Als ik me dit ten volste besef, doet dit veel met me. Ik heb periodes gehad van woede en wrok. Ik ben zwaar beschadigd en had vertrouwen in een systeem, wat onterecht was. Het systeem heeft me niet geholpen. Het roept veel op, ook de vraag waarom ik of anderen niet eerder aan de bel hebben getrokken.”

Hij heeft veel geleerd de afgelopen 23 jaar, onder andere dat hij op zijn eigen intuïtie kan vertrouwen. Ewout wist al dat er iets niet klopte, maar heeft daar niet naar geluisterd. “Ik dacht dat de geleerden het beter wisten. Dat onderbuikgevoel hebben we niet voor niets. Als iets niet klopt, dan mag ik daarop vertrouwen.” Hij had graag op jongere leeftijd een gesprek gehad, en van iemand willen horen dat we als mens door processen heengaan, en dat dit bij het leven hoort. Dat het niet om problemen gaat die opgelost moeten worden, maar dat het fases zijn waar je weer uitkomt. Ook heeft hij geleerd dat je met academische kennis alleen niet veel kan. Het is belangrijk dat verschillende kennisbronnen samenkomen om zo van elkaar te leren.

En dat is ook reden dat hij Stichting PILL

heeft opgericht. Daar komen verschillende kennisbronnen samen om zo mensen te informeren over en bewust te maken van de impact van psychofarmaca. Er is vaak een discrepantie tussen de academische kennis en hoe mensen een medicijn ervaren. “Mensen die psychofarmaca gebruiken geven een ander geluid. Dat het niet goed werkt en dat ze last hebben van bijwerkingen, en dat ze er niet of nauwelijks vanaf komen. Ik wil die kloof bij elkaar krijgen. Mensen moeten een afgewogen keuze kunnen maken. Ik wil ervaringskennis, klinische kennis en academische kennis bij elkaar brengen om zo verantwoord omgaan met psychofarmaca te bevorderen. En ja, dan bevind je je ook op glad ijs, want er spelen veel belangen.”

Hij gelooft niet dat er ooit een samenleving zal zijn zonder psychisch lijden. De vraag is echter: op welke manier kunnen we deze mensen ondersteunen? Ewout ziet een grote rol voor ons allemaal, waarin we elkaar tot steun mogen zijn en mogen kijken hoe we onze samenleving inrichten. Een samenleving die gericht is op het collectieve welzijn. “We moeten ophouden met het individualisme en de jacht naar succes.” Voor sommige mensen kan medicatie en praten helpen, voor anderen niet. De oplossingen zijn volgens Ewout veel breder dan wat de GGZ momenteel aanbiedt. “We moeten het breder in de samenleving zoeken dan in het stukje GGZ. Ik wil daar graag een rol in spelen. Het belangrijkste is dat we in gesprek blijven, kritisch blijven en reflecteren. En ervaringskennis mag een grotere rol spelen. Waar heb jij baat bij en wat is voor jou herstel bevorderend?”

Gek is Ewout niet, dat weet hij heel zeker. En hij is ook geen psychiatrische patiënt. “Dat ben ik nooit geweest. Het is me aangepraat, maar ik was het niet. Ik was al compleet en dat ben ik nu nog steeds. Het is even ondergesneeuwd geweest, maar het komt weer naar voren.”