Moet de leeftijd voor risicogroep baarmoederhalskanker omlaag?

In Nederland worden vrouwen vanaf hun dertigste opgeroepen om mee te doen aan het bevolkingsonderzoek naar baarmoederhalskanker. De risicogroep voor vrouwen in Nederland is door het RIVM vastgesteld op dertig tot zestig jaar, een ondergrens die in andere Europese landen veel lager ligt. Omdat vrouwen onder de dertig buiten de risicogroep van het bevolkingsonderzoek vallen, denken veel jonge vrouwen dat ze geen risico lopen op baarmoederhalskanker.

Het verhaal van Janna Opperman verscheen in 2017 in Women’s Health. Na behandelingen met chemotherapie en bestralingen overwon Opperman op 24-jarige leeftijd baarmoederhalskanker. Ze benadrukt in de reportage dat de leeftijd van het bevolkingsonderzoek omlaag moet en dat een eerste uitstrijkje met dertig jaar voor haar te laat zou zijn geweest.

Opperman is daarin niet alleen. In andere Europese landen met een screeningsprogramma worden vrouwen gemiddeld vanaf hun vijfentwintigste al opgeroepen, en in Luxemburg zelfs al met vijftien jaar. In België komen vrouwen vanaf achttien jaar in aanmerking en in Duitsland ligt de ondergrens op twintig. Nederland screent samen met Finland pas vanaf dertig jaar, de hoogste beginleeftijd in Europa.

Waarom de leeftijd in Nederland hoger ligt dan in de rest van de EU heeft te maken met verschillende afwegingen van de Gezondheidsraad. In het advies van de Gezondheidsraad staat te lezen dat de beginleeftijd op dertig zou moeten blijven liggen, omdat “screenen van vrouwen onder de dertig leidt tot veel foutpositieve uitkomsten, overdiagnose en onnodige behandeling”.

Volgens het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu leidt zonder interventie hoogstens 1% van alle hoog risico HPV-infecties bij vrouwen tot baarmoederhalskanker. Programmacoördinator bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker, Sandra van Dijk, voegt daaraan toe:

“Een hrHPV-test (hoog risico HPV) is juist bij jonge vrouwen vaak positief, maar het virus wordt vaak door het lichaam zelf opgeruimd en zelfs als er afwijkingen ontstaan, geldt dat de kans groot is dat het lichaam dit zelf opruimt. Daardoor is er bijzonder vaak sprake van foutpositieve screeningsuitkomsten en van overdiagnose en overbehandeling. Het starten op eerdere leeftijd doet dus eerder kwaad dan goed.”

Behandelmethoden zoals een lisexcisie of conisatie zijn daarnaast niet vrij van risico’s voor een eventuele toekomstige zwangerschap, zoals vroeggeboorte of moeite om zwanger te worden. De zorg om overbehandeling die de gezondheidsraad ertoe heeft bewogen de ondergrens op dertig te houden is daarom niet ongegrond.

Desondanks lopen ook vrouwen onder de dertig kans op baarmoederhalskanker. In Nederland ligt de gemiddelde leeftijd waarop vrouwen voor het eerst seksueel contact hebben op zestien jaar. In sommige gevallen kan HPV al binnen tien jaar kanker veroorzaken, wat een reden is voor veel Europese landen om te beginnen met screenen rond vijfentwintigjarige leeftijd. In Nederland geldt dat er bij klachten altijd gescreend mag worden.

“Als vrouwen met klachten bij de huisarts komen, zal deze uiteraard ook bij vrouwen onder de dertig jaar een (indicatief) uitstrijkje maken”, zegt van Dijk.

Zorgwekkend is dat nog veel vrouwen hun uitnodiging voor een screening negeren. Zo zag het bevolkingsonderzoek van de NHS in het Verenigd Koninkrijk dit jaar de laagste opkomst in twintig jaar. Ook in Nederland, waar de beginleeftijd vijf jaar hoger ligt, hebben sommige vrouwen van laat in de dertig nog nooit een uitstrijkje laten maken. Wat de reden daarvoor is kan het RIVM niet zeggen, maar in veel gevallen gaat het om schaamte, religieuze overwegingen of angst.

Daarom wordt internationaal onderzoek gedaan naar alternatieve screeningsmethoden, zoals een thuistest of een urinetest, om te voorkomen dat jonge vrouwen hun oproep een uitstrijkje te laten maken negeren of uitstellen. Ook berichtte de NOS in april over een grootschalig onderzoek naar vaccinatie ná een ingreep tegen baarmoederhalskanker, om vrouwen achteraf alsnog resistent te maken tegen HPV en eventuele complicaties bij een zwangerschap te beperken.

De laatste resultaten van het bevolkingsonderzoek naar baarmoederhalskanker in Nederland worden deze zomer gepubliceerd door het RIVM.

Dit artikel is geschreven door Laurine Croes .