Tijdens haar studie culturele antropologie deed Eefje de Volder onderzoek naar sekstoerisme in Thailand. Dit zorgde ervoor dat mensenhandel haar steeds meer raakte. Ze realiseerde zich dat ze niet alleen onderzoek wilde doen, maar ook daadwerkelijk iets wil veranderen in de wereld. “Bij mensenhandel denken we altijd dat het ver van ons bed is, maar het kan iedereen overkomen. Oók je buurmeisje.”
Meer dan twintig miljoen mensen wereldwijd zijn naar schatting slachtoffer van mensenhandel. Hiervan is een deel slachtoffer van seksuele uitbuiting en het overgrote deel slachtoffer van gedwongen arbeid, ook wel moderne slavernij. Mensenhandel is na drugshandel en wapenhandel de meest lucratieve business die er is. “In tegenstelling tot drugs, die je slechts eenmalig kan verhandelen, kan dit met mensen meerdere keren en heb je er dus langer profijt van. Mensenhandel is de moderne vorm van slavernij. Het kent verschillende vormen, maar heeft als basis dat je winst maakt over de rug van mensen. Dit kan seksueel zijn, via arbeid, via gedwongen orgaanhandel, gedwongen bedelarij of gedwongen criminaliteit.”
Na haar studie is Eefje aan haar promotie onderzoek begonnen aan de Universiteit van Tilburg, waar ze ook is gaan doceren en veel onderzoek heeft gedaan voor onder andere de Raad van Europa en de Europese Commissie over mensenhandel. Ze begon zich af te vragen of al dat onderzoeken alleen er wel toe doet. Ze miste het praktische aspect en is daarom afgelopen jaar gaan werken bij het Coördinatiecentrum Mensenhandel (CoMensha). Zij brengen slachtoffers van mensenhandel in Nederland in beeld door hen te registreren en de opvang en ondersteuning van deze slachtoffers te coördineren. “In 2015 werden er in Nederland 1.321 slachtoffers geregistreerd. In de praktijk zijn het er veel meer, maar die zien we niet. Dertig procent van deze groep is Nederlands. Binnen de seksuele industrie zijn met name vrouwen slachtoffer. Maar er is ook veel gedwongen prostitutie onder jongens, alleen heerst daar nog een taboe op waardoor het niet zichtbaar wordt.”
“Arbeidsuitbuiting is een complex probleem waar veel mensen geld aan verdienen”
Zelf is Eefje meer bezig met arbeidsuitbuiting. We gaan er meestal vanuit dat het om buitenlandse mensen gaat, maar dat is niet altijd zo. Dan komt het ineens heel dichterbij. “Met name binnen de agrarische, bouw- en transportsector komt arbeidsuitbuiting veelvuldig voor. Als een supermarkt besluit dat de aardbeien in de reclame moeten, moeten de kosten ergens op verhaald worden. De plukkers zijn hier dan de dupe van, omdat de kostprijs grotendeels betaald wordt door arbeid. Er is sprake van uitbuiting als een persoon wordt gedwongen (subtiel of direct) onder zeer slechte werkomstandigheden te werken. Veelal wordt er een meervoudige afhankelijkheid tussen werknemer en werkgever gecreëerd, waardoor een werknemer gevangen zit en niet anders kan dan in de situatie te blijven. Denk bijvoorbeeld aan uitstel van betaling, boete opleggingen, verplichte huisvesting door werkgever en achterhouden van papieren. Het gaat dus niet alleen om een laag loon, maar om de gehele situatie. Het is een complex probleem, waar veel mensen geld aan verdienen, waaronder grote bedrijven.”
Al van jongs af aan wil Eefje de wereld een stukje beter maken. “Ik vind het zoiets onrechtvaardigs dat er misbruik gemaakt wordt van kwetsbare mensen. Daar wil ik me graag voor inzetten. Uiteindelijk zou het mooi zijn als dit probleem er niet meer is en ik dit werk niet meer hoef te doen.”
Dit jaar is Eefje samen met Anne-Marie de Brouwer een eigen non-profit stichting gestart, IMPACT genaamd. Het was tijd om werkelijk een verschil te gaan maken in het leven van mensen. “Wat kan ik doen om het probleem van mensenhandel op te lossen en hoe kunnen we slachtoffers beter beschermen, waren terugkerende vragen. Met de stichting bundelen we onze kennis. Veel van de vraagstukken waar Anne-Marie en ik aan werken, zijn gelinkt. Zij is expert op het gebied van seksueel geweld in conflictsituatie en ik op het gebied van mensenhandel. Op die twee terreinen doen we onderzoek, geven we onderwijs, advies en training en organiseren we empowerment projecten. We willen echt impact genereren waarbij onze reikwijdte de wereld is.”
Zo gaan ze naar Uganda om rechters van het Hogergerechtshof te trainen over seksueel geweld gerelateerd aan conflict en geven ze summerschools aan studenten. Maar ook de huidige migratiecrisis heeft hun aandacht. Veel vrouwen die zijn gevlucht komen wederom in een situatie terecht waarin ze, vaak seksueel, worden uitgebuit. “Maar we kijken ook naar de impact van de migratiecrisis in Nederland. Veel vluchtelingen dragen een behoorlijke rugzak met zich mee. Hoe zorgen we ervoor dat hun trauma’s niet doorwerken in de samenleving?”